|
Xammal və materiallar - Xaricolmanın uçotu
Xammal və materiallar istehsal prosesinə, müəssisənin daxili ehtiyacları ödəmək üçün buraxıla bilər, satıla bilər, əvəzsiz verilə bilər və ya hər-hansı bir səbəbdən məhv edilə bilər (köhnəlmə, itki, oğurluq və s.).
Xammal və matеrialların buraхılışı müəssisədə materialların çıxışına limit qoyulubsa limit-zabоr kartları ilə, limit qoyulmuyubsa - tələbnamə və daxili qaimə əsasında icra оluna bilər. Xammal və materiallar satılırsa onların çıxışı qaimə-faktura ilə sənədləşdirilir.
Xammal və materialların istehsala və ya sair bir səbəbdən çıxışının qiymətləndirilməsi "Ehtiyatlar üzrə" 8 N-li Milli Mwhasibat Uçotu Standartının 25-ci bəndinə görə ehtiyatların ilkin dəyəri "ilk mədaxil – ilk məxaric" (FİFO) və ya çəkili orta dəyər düsturu əsasında hesablana bilər. Müəssisə, ehtiyatların ilkin dəyərinin hesablanmasında tətbiq etdiyi eyni düsturu xüsusiyyəti və istifadə edilməsi baxımından eyni olan bütün ehtiyatlara tətbiq etməlidir.
Müxtəlif xüsusiyyətlərə malik olan və müəssisə tərəfindən müxtəlif cür istifadə edilən
ehtiyatların ilkin dəyərini hesablamaq məqsədilə müxtəlif üsullardan istifadə edilə bilər.
AR Vergi Məcəlləsinin 139.4-cü maddəsinə görə:
Vergi ödəyicisi onun ixtiyarında olan malların fərdi uçotunu aparmırsa, o, əmtəə-material ehtiyatlarının uçotunu orta maya dəyəri ilə qiymətləndirmə metodundan istifadə etməklə aparmaq hüququna malikdir.
Xammal və materialların xaricolmasının müxabirləşməsi aşağıdakı cədvəldə verilibdir.
| N |
Əməliyyatın məzmunu |
Debet |
Kredit |
| 1 |
Xammal və materiallar müəssisə daxilində istifadə edildikdə |
| 1.1 |
Xammal və materialların dəyəri əsas, köməkçi istehsala və ya ümumtəsərrüfat xərclərinə silinir |
20, 23, 25, 26 |
10 |
| 1.2 |
Hazır məhsulun və malların satışı zamanı istifadə edilən materiallar |
44 |
10 |
| 1.3 |
Əsas vəsaitlərin quraşdırılması və istismara verilməsi zamanı istifadə edilən materiallar |
07,08 |
10 |
| 2 |
Əvəzsiz olaraq verilən xammal və materiallar |
| 2.1 |
Xammal və materialların ilkin dəyəri silinir |
87,88 |
10 |
| 2.2 |
Əvəzsiz verilmiş xammal və materiallara hesablanan ƏDV |
87,88 |
68 |
| 3 |
Xammal və materialların satışı |
| 3.1 |
Xammal və materialların satışı |
62 |
48 |
| 3.2 |
Xammal və materialların ilkin dəyəri silinir |
48 |
10 |
| 3.3 |
Xammal və materiallara hesablanan ƏDV |
48 |
68 |
| 3.4 |
Satışmış xammal və materiallara görə borcun müəssisəyə ödənilməsi |
50, 51 |
62 |
| 4 |
Xammal və materialların itməsi, əskik gəlməsi, xarab olması və ya oğurlanması |
| 3.1 |
İtmiş, əskik gəlmiş, xarab olmuş və ya oğurlanmış xammal və materialların silinməsi |
84,88 |
10 |
| 3.2 |
Hesablanan ƏDV |
84,88 |
68 |
|
