Qeyri-maddi aktivlərin daxil olması

Müəssisəyə qeyri-maddi aktivlər bir neçə yol ilə daxil ola bilər:

1. QMA-rin pulla əldə edilməsi
2. Müəssisənin daxili imkanları hesabına və ya kənar şəxslərin vasitəsi ilə QMA-rin yaradılması
3. Təsisçilər tərəfindən müəssisəyə nizamnamə kapitalı kimi qoyulan QMA
4. Əvəzsiz alınmış QMA
5. QMA dəyişmə yolu ilə əldə edilməsi

• qəbul-təhvil aktı;
• səhmdarlar cəmiyyətinin idarə heyətinin və ya səhmdarların ümumi yığıncağının protokolu;
• qeyri-maddi aktivlərin silinməsinə dair aktlar.

04 N-li "Qeyri-maddi aktivlər" hesabı üzrə analitik uçot qeyri-maddi aktivlərin növləri və ayrı-ayrı obyektləri üzrə aparılır. Bununla əlaqədar olaraq hər bir obyekt üzrə xüsusi formada kart tərtib olunur.

AR Vergi Məcəlləsinin 118-ci "Qeyrimaddi aktivlərə çəkilən xərclərin gəlirdən çıxılması" maddəsinə əsasən:

• Hüquqi və fiziki şəxslərin bir ildən artıq müddətə təsərrüfat fəaliyyətində istifadə etdikləri qeyrimaddi obyektlərə çəkilən xərclər qeyrimaddi aktivlərə aiddir.
• Qeyrimaddi aktivlərə çəkilən xərclər bu Məcəllənin 114-cü maddəsi ilə müəyyən edilən amortizasiya dərəcəsi ilə hesablanan amortizasiya ayırmaları şəklində gəlirdən çıxılır.
• Qeyrimaddi aktivlərin alınmasına və ya istehsalına çəkilən xərclər vergi ödəyicisinin vergiyə cəlb olunan gəlirinin hesablanması zamanı gəlirdən çıxılmışdırsa, həmin xərclər amortizasiya olunmalı qeyrimaddi aktivlərin dəyərinə aid edilmir.

QMA-rin pulla əldə edilməsi

QMA-rin alınması zamanı hesablarda yazılışlar ilkin sənədlər əsasında edilir: müqavilə, qaimə-faktura. Müəssisəyə daxil olan qeyri-maddi aktivlər kapital qoyuluşu hesab olunmaqla 08 N-li "kapital qoyuluşları" hesabının 6 N-li "Qeyri-maddi aktivlərin əldə edilməsi" subhesabında əks olunur. Qeyri-maddi aktivlərin işlək vəziyyətə gətirilməsi üçün çəkilən əlavə xərclər də, 08-N-li hesabın debetində toplanır.

Alınmış QMA istismara verildikdə 08-ci hesabın debetində toplanan ilkin dəyər, 08-ci hesabın kreditindən 04 N-li "Qeyri-maddi aktivlər" hesabının debetinə silinir.

Alınmış və ya yaradılmış QMA üzrə ƏDV 19.2 "Alınmış qeyri-maddi aktivlər üzrə əlavə dəyər vergisi" hesabda toplanır.

N	Əməliyyatın məzmunu	Debet	Kredit
	QMA-rin pulla əldə edilməsi
1	Alınmış QMA dəyəri	08-6	60
2	Alınmış QMA-nin ƏDV-si	19-2	60
3	QMA işlək vəziyyətə gətirilməsi üçün çəkilmiş xərclər:
3.1	Materiallar	08-6	10
3.2	Əmək haqqı	08-6	70
3.3	Sosial sığorta və təminat üzrə xərclər	08-6	69
4	Alınmış QMA dəyərinin ödənilməsi	60	51
5	QMA istismara verilməsi	04	08-6
6	ƏDV-nin əvəzləşməsi	68	19-2

Müəssisənin daxili imkanları hesabına və ya kənar şəxslərin vasitəsi ilə QMA-rin yaradılması

12 saylı Milli Mühasibat Uçotu Standartın-nın 45 maddəsinə əsasən:

Müəssisənin daxili imkanları hesabına yaradılmış qeyri-maddi aktivlərin tanınma meyarlarına uyğun gəlməsini qiymətləndirmək məqsədilə qeyri-maddi aktivlərin yaradılması aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir:

1. tədqiqat fazası; və
2. təcrübə-konstruktor işləri fazası.

Təcrübə-konstruktor işləri (və yaxud daxili layihənin təcrübə-konstruktor işləri fazası) zamanı yaranmış qeyri-maddi aktivlər müəssisə tərəfindən yalnız onun aşağıdakı şərtlərin təmin edilməsini nümayiş etdirmək iqtidarında olduğu halda tanına bilər:

1. istifadə və ya satış üçün yararlı olması məqsədilə, qeyri-maddi aktivin tamamlanmasının texniki cəhətdən mümkünlüyü;
2. istifadə və ya satış məqsədilə, qeyri-maddi aktivin yaradılmasının başa çatdırılması ilə bağlı niyyətin olması;
3. müəssisənin qeyri-maddi aktivdən istifadə etməsi və ya satması bacarığı; (ç) qeyri-maddi aktivin gələcək iqtisadi səmərə gətirəcəyi perspektivini göstərən amillərin mövcudluğu;
4. istifadə və ya satış məqsədilə, qeyri-maddi aktivin yaradılmasının başa çatdırılması üçün adekvat texniki, maliyyə və digər resursların mövcud olması;
5. qeyri-maddi aktivin yaradılması zamanı ona aid edilə bilən məsrəflərin ədalətli əsasda qiymətləndirilməsi bacarığı.

Təsisçilər tərəfindən müəssisəyə nizamnamə kapitalı kimi qoyulan QMA