Mənfəət vergisinin hesablanmasında nələrə diqqət yetirilməlidir…
2019-10-08 | Vergilər |
3266
Vergi Məcəlləsinin 104.1-ci maddəsinə əsasən, rezident müəssisə üçün vergitutma obyekti onun mənfəətidir. Vergi ödəyicisinin bütün gəlirləri, o cümlədən onun Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda daimi nümayəndəlikləri vasitəsilə əldə etdiyi gəlirləri, Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda əldə etdiyi dividend, faiz, royalti (vergidən azad edilən gəlirdən başqa) ilə bu Məcəllənin X fəslində göstərilən, gəlirdən çıxılan xərc (vergidən azad edilən gəlirlər üzrə çəkilən xərclərdən başqa) arasındakı fərq mənfəətdir. Başqa sözlə, sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və bu cür fəaliyyət üçün yaradılan müəssisələr mənfəət vergisinin ödəyiciləridir.
Mənfəət vergisinin ödəyiciləri olan hüquqi şəxslər vergitutma obyekti baxımından aşağıdakı qaydada qruplaşdırılıb:
- Rezident müəssisələr;
- Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisələr;
- Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərməyən qeyri-rezident müəssisələr;
Qeyri-rezident müəssisələr üçün vergitutma obyekti isə yalnız Azərbaycan Respublikasındakı mənbələrdən əldə edilmiş mənfəətdir. Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisənin daimi nümayəndəliklə bağlı əldə etdiyi mənfəətindən vergi tutulur. Azərbaycan Respublikasında özünün daimi nümayəndəliyi vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisəsi bu fəaliyyətdən əldə etdiyi mənfəətindən, yəni daimi nümayəndəliyi ilə bağlı Azərbaycan mənbəyindən əldə etdiyi ümumi gəlirinin həmin gəlirin əldə edilməsinə çəkilən xərclər çıxıldıqdan sonra qalan məbləğindən vergi ödəyir. Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliklə bağlı olmayan ümumi gəliri isə xərclər çıxılmadan ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb edilir.
Məcəllənin həmin müddəalarını şərh edən mühasibat və vergi üzrə ekspert Ramin Ramazanov bildirib ki, hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi vergilərin siyahısında xüsusi çəkisi olan vergi növüdür və ƏDV və gəlir vergisindən sonra üçüncu ən iri vergi növüdür. Vergi ödəyicisi vergi tutulan gəlirin (mənfəətin) dəqiq əks etdirilməsi üçün sənədləşdirilmiş məlumat əsasında gəlir və xərclərinin vaxtlı-vaxtında dəqiq uçotunu aparmağa borcludur:
"Kassa metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəliri əldə edəndə və ya gəlir onun sərəncamına veriləndə bu gəliri nəzərə almalı və gəlirdən öz xərclərini yalnız bu xərcləri çəkdiyi zaman çıxmalıdır. Vergi ödəyicisinin nağd pul vəsaitini aldığı, nağdsız ödəmədə isə pul vəsaitinin bankda onun hesabına və ya sərəncamçısı ola biləcəyi hesaba, yaxud göstərilən vəsaiti almaq hüququna malik olacağı hesaba daxil olduğu vaxt gəlirin əldə edildiyi vaxt sayılır. Hesablama metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəlir əldə edilməsinin və xərc çəkilməsinin faktiki vaxtından asılı olmayaraq, gəlirini və xərcini müvafiq surətdə gəlir almaq hüququnun əldə edildiyi və ya xərcin çəkilməsi barədə öhdəliyin yarandığı vaxt nəzərə almalıdır".
Ekspert qeyd edib ki, fiziki şəxslərin gəlir vergisində olduğu kimi, hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi də, növündən asılı olaraq, bəyannamə üzrə və ya ödəmə mənbəyində tutula bilər. Rezident müəssisələr və Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəalliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisələr mənfəət vergisi bəyannaməsini təqdim etməklə vergini hesablayırlar. Belə ki, hesabat dövründə əldə olunmuş gəlirlərdən həmin dövr ərzində gəlirlərin əldə edilməsi ilə bağlı xərclər çıxılmaqla əldə olunan mənfəətə vergi dərəcəsi tətbiq olunur: "Tutaq ki, 2019-cu ilin yekunlarına görə rezident müəssisənin ümumi gəlirləri 155.000 manat, gəlirdən çıxılan xərcləri 135.000 manat olub. Bu halda mənfəət vergisinin bəyannaməsi təqdim edildikdə: vergitutma obyekti 155.000 - 135.00 0= 20.000 manat; mənfəət vergisi 20.000 * 20% = 4.000 manat olacaqdır. Mikro sahibkarlıq subyekti olan vergi ödəyiciləri isə mənfəət vergisi üzrə 75 faiz güzəşt əldə edərək 4.000 manat deyil, 1.000 manat mənfəət vergisi ödəyəcək".
Xatırladaq ki, mənfəət vergisinin hesabat dövrü təqvim ili sayılır. Vergi ödəyiciləri hesabat ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi orqanlarına bəyannamə təqdim etməlidirlər. Vergi ödəyiciləri vergi ili üçün bəyannamənin verilməsinin müəyyən edilmiş vaxtınadək son hesablamanı aparmalı və vergini ödəməlidirlər. Müəssisə Azərbaycan Respublikasında sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdıqda 30 gün müddətində vergi orqanlarına bəyannamə verməlidir. Bu halda müəssisə üçün hesabat dövrü vergi ilinin əvvəlindən müəssisənin sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdığı günə qədər olan dövrü əhatə edir.
Hazırladı:
Fərqanə ALLAHVERDİQIZI
Mənfəət vergisinin hesablanmasında nələrə diqqət yetirilməlidir…
2019-10-08 | Vergilər | 3266
Vergi Məcəlləsinin 104.1-ci maddəsinə əsasən, rezident müəssisə üçün vergitutma obyekti onun mənfəətidir. Vergi ödəyicisinin bütün gəlirləri, o cümlədən onun Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda daimi nümayəndəlikləri vasitəsilə əldə etdiyi gəlirləri, Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından kənarda əldə etdiyi dividend, faiz, royalti (vergidən azad edilən gəlirdən başqa) ilə bu Məcəllənin X fəslində göstərilən, gəlirdən çıxılan xərc (vergidən azad edilən gəlirlər üzrə çəkilən xərclərdən başqa) arasındakı fərq mənfəətdir. Başqa sözlə, sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən və bu cür fəaliyyət üçün yaradılan müəssisələr mənfəət vergisinin ödəyiciləridir.
Mənfəət vergisinin ödəyiciləri olan hüquqi şəxslər vergitutma obyekti baxımından aşağıdakı qaydada qruplaşdırılıb:
- Rezident müəssisələr;
- Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisələr;
- Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərməyən qeyri-rezident müəssisələr;
Qeyri-rezident müəssisələr üçün vergitutma obyekti isə yalnız Azərbaycan Respublikasındakı mənbələrdən əldə edilmiş mənfəətdir. Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisənin daimi nümayəndəliklə bağlı əldə etdiyi mənfəətindən vergi tutulur. Azərbaycan Respublikasında özünün daimi nümayəndəliyi vasitəsilə fəaliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisəsi bu fəaliyyətdən əldə etdiyi mənfəətindən, yəni daimi nümayəndəliyi ilə bağlı Azərbaycan mənbəyindən əldə etdiyi ümumi gəlirinin həmin gəlirin əldə edilməsinə çəkilən xərclər çıxıldıqdan sonra qalan məbləğindən vergi ödəyir. Qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliklə bağlı olmayan ümumi gəliri isə xərclər çıxılmadan ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb edilir.
Məcəllənin həmin müddəalarını şərh edən mühasibat və vergi üzrə ekspert Ramin Ramazanov bildirib ki, hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi vergilərin siyahısında xüsusi çəkisi olan vergi növüdür və ƏDV və gəlir vergisindən sonra üçüncu ən iri vergi növüdür. Vergi ödəyicisi vergi tutulan gəlirin (mənfəətin) dəqiq əks etdirilməsi üçün sənədləşdirilmiş məlumat əsasında gəlir və xərclərinin vaxtlı-vaxtında dəqiq uçotunu aparmağa borcludur:
"Kassa metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəliri əldə edəndə və ya gəlir onun sərəncamına veriləndə bu gəliri nəzərə almalı və gəlirdən öz xərclərini yalnız bu xərcləri çəkdiyi zaman çıxmalıdır. Vergi ödəyicisinin nağd pul vəsaitini aldığı, nağdsız ödəmədə isə pul vəsaitinin bankda onun hesabına və ya sərəncamçısı ola biləcəyi hesaba, yaxud göstərilən vəsaiti almaq hüququna malik olacağı hesaba daxil olduğu vaxt gəlirin əldə edildiyi vaxt sayılır. Hesablama metodu ilə uçot aparan vergi ödəyicisi gəlir əldə edilməsinin və xərc çəkilməsinin faktiki vaxtından asılı olmayaraq, gəlirini və xərcini müvafiq surətdə gəlir almaq hüququnun əldə edildiyi və ya xərcin çəkilməsi barədə öhdəliyin yarandığı vaxt nəzərə almalıdır".
Ekspert qeyd edib ki, fiziki şəxslərin gəlir vergisində olduğu kimi, hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi də, növündən asılı olaraq, bəyannamə üzrə və ya ödəmə mənbəyində tutula bilər. Rezident müəssisələr və Azərbaycan Respublikasında daimi nümayəndəlik vasitəsilə fəalliyyət göstərən qeyri-rezident müəssisələr mənfəət vergisi bəyannaməsini təqdim etməklə vergini hesablayırlar. Belə ki, hesabat dövründə əldə olunmuş gəlirlərdən həmin dövr ərzində gəlirlərin əldə edilməsi ilə bağlı xərclər çıxılmaqla əldə olunan mənfəətə vergi dərəcəsi tətbiq olunur: "Tutaq ki, 2019-cu ilin yekunlarına görə rezident müəssisənin ümumi gəlirləri 155.000 manat, gəlirdən çıxılan xərcləri 135.000 manat olub. Bu halda mənfəət vergisinin bəyannaməsi təqdim edildikdə: vergitutma obyekti 155.000 - 135.00 0= 20.000 manat; mənfəət vergisi 20.000 * 20% = 4.000 manat olacaqdır. Mikro sahibkarlıq subyekti olan vergi ödəyiciləri isə mənfəət vergisi üzrə 75 faiz güzəşt əldə edərək 4.000 manat deyil, 1.000 manat mənfəət vergisi ödəyəcək".
Xatırladaq ki, mənfəət vergisinin hesabat dövrü təqvim ili sayılır. Vergi ödəyiciləri hesabat ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi orqanlarına bəyannamə təqdim etməlidirlər. Vergi ödəyiciləri vergi ili üçün bəyannamənin verilməsinin müəyyən edilmiş vaxtınadək son hesablamanı aparmalı və vergini ödəməlidirlər. Müəssisə Azərbaycan Respublikasında sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdıqda 30 gün müddətində vergi orqanlarına bəyannamə verməlidir. Bu halda müəssisə üçün hesabat dövrü vergi ilinin əvvəlindən müəssisənin sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdığı günə qədər olan dövrü əhatə edir.
Hazırladı:
Fərqanə ALLAHVERDİQIZI
Vergilər bölümünün son xəbərləri |