Azərbaycan Respublikasının rezidenti və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyi ilə qeyri-rezident şəxslər arasında, bu şərtlə ki:
- şəxslər beynəlxalq əmtəə birjalarında ticarət olunan məhsullar üzrə əməliyyat aparmış olsunlar və (və ya);
- Azərbaycan Respublikasının rezidenti və ya qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinin vergi ili ərzində ümumi gəlirləri 30 milyon manatdan çox və hər bir qeyri-rezident şəxslə apardığı əməliyyatların həcminin ümumi gəlirlərdə (xərclərdə) xüsusi çəkisi 30 faizdən artıq olsun.
Yuxarıda qeyd edilən şəxslər arasındakı həyata keçirilən əməliyyatlar nəzarət olunan əməliyyatlar sayılır.
Vergi ödəyicisi tərəfindən nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətləri müqayisə edilən nəzarət olunmayan əməliyyatlar üzrə qiymətlərə uyğun olmadığı halda, vergi ödəyicisi və vergi orqanı həmin əməliyyatdan vergini transfer qiymətləri əsas götürülməklə yenidən hesablayır.
Ayrı-ayrı əməliyyatlar haqqında müqayisə edilə bilən məlumatlar mövcud olmadıqda və (və ya) rəsmi və açıq mənbələrdən malların (işlərin, xidmətlərin) bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər istisna olmaqla, digər şəxslər arasında təqdim edilmə qiyməti barədə məlumat əldə etmək mümkün olmadıqda, transfer qiyməti aşağıdakı üsullardan biri əsasında müəyyənləşdirilir:
- bu Məcəllənin 14.6.3.1-ci maddəsində göstərilən qaydada müəyyənləşdirilən sonrakı (təkrar) satış qiymətinə əsasən;
- bu Məcəllənin 14.6.3.2-ci maddəsində göstərilən qaydada müəyyənləşdirilən dəyərin toplanması üsuluna əsasən;
- rentabellilik üsuluna əsasən. Bu üsulla malların (işlərin, xidmətlərin) transfer qiyməti, əməliyyatın tərəfi olan şəxsin əldə etdiyi mənfəətin, onun ümumi xərclərində və ya gəlirlərində və ya aktivlərinin ümumi dəyərində xüsusi çəkisinin bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər istisna olmaqla, digər şəxslər arasında aparılan müqayisə oluna bilən əməliyyat çərçivəsində formalaşan qiymət göstəricisi ilə müqayisəsi əsasında müəyyənləşdirilir;
- mənfəətin bölgüsü üsuluna əsasən. Bu üsula əsasən malların (işlərin, xidmətlərin) transfer qiyməti eyni müəssisə qrupunun üzvü olan bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər arasında əməliyyatlar aparıldığı zaman tərəflərdən hər birinin həmin əməliyyatlardan əldə etdiyi mənfəətin qrupun həmin əməliyyatlardan əldə etdiyi məcmu mənfəətindəki xüsusi çəkisinin bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər istisna olmaqla, digər şəxslər arasında aparılan müqayisə oluna bilən əməliyyatlar çərçivəsində formalaşan eyni göstərici ilə müqayisəsi əsasında müəyyənləşdirilir.
Bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində nəzərdə tutulan şəxslər arasında aparılan əməliyyatlar zamanı vergi ödəyicisinin təqdim etdiyi mallara (işlərə, xidmətlərə) tətbiq etdiyi qiymətlər eyni əməliyyat üçün bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər istisna olmaqla, digər şəxslər arasında eyni şəraitdə təşəkkül tapan qiymətlərin aşağı həddindən az olduqda, vergilər transfer qiyməti ilə, yuxarı həddindən çox olduqda isə faktiki satış qiyməti ilə hesablanır.
Transfer qiymətlərinin tətbiqi nəticəsində yaranmış fərq mənfəət (gəlir) vergisinin məqsədləri üçün istifadə edilir.
Alınmış malların (işlərin, xidmətlərin) alış qiyməti eyni əməliyyat üçün bu Məcəllənin 14-1.2-ci maddəsində göstərilən şəxslər istisna olmaqla, digər şəxslər arasında eyni şəraitdə təşəkkül tapan ən yüksək qiymətdən çoxdursa və onların dəyəri gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilmişdirsə, həmin malların (işlərin, xidmətlərin) dəyəri gəlirdən çıxılan xərclərə transfer qiyməti ilə aid edilir və vergilər yenidən hesablanır.
Transfer qiymətinin tətbiqi zamanı qiymətlərə təsir edə bilən amillər müəyyənləşdirilərkən bu Məcəllənin 14.6.1-ci maddəsinin müddəaları tətbiq edilir.
Vergi ödəyicisinin malların (işlərin, xidmətlərin) transfer qiymətinin AR Vergi Məcəlləsində göstərilənlərdən fərqli qaydada müəyyənləşdirilməsi barədə sübutlar təqdim etmək hüququ vardır.
Malların (işlərin, xidmətlərin) transfer qiymətləri müəyyən edilərkən birja kotirovkaları haqqında rəsmi məlumat mənbələrindən, vergi ödəyicilərinin vergi orqanına təqdim etdiyi məlumatlardan, açıq məlumat mənbələrində yerləşdirilmiş hesabatlardakı məlumatlardan və digər müvafiq məlumatlardan istifadə edilir.
Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi və tətbiqi qaydası AR Vergilər Nazirliyi tərəfindən müəyyən edilir.
Qeyri-rezident şəxslərin Azərbaycan mənbəyindən əldə etdiyi gəlirlər üzrə mənfəətin (gəlirin) müəyyən edilməsi və həmin qeyri-rezidentin Azərbaycan Respublikasındakı daimi nümayəndəliyinə münasibətdə vergilərin hesablanması AR Vergi Məcəlləsinin 14-1. Transfer qiyməti maddəsinə əsasən müəyyənləşdirilir.
Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üsulları
Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi üçün aşağıdakı üsullarından istifadə edilir:
- Qiymətlərin müqayisəsi üsulu - nəzarət olunan əməliyyat çərçivəsində təqdim edilən və ya alınan malın (işin, xidmətin) qiymətinin nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində olan qiymətlə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 1 əlavə olunur)
- Sonrakı (təkrar) satış qiyməti üsulu – alınan malın təkrar satışı zamanı alış qiymətinin üzərinə əlavə olunan təkrar satış marjasının nəzarət olunmayan əməliyyatlarda formalaşan qiymətin tərkibindəki təkrar satış marjası ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 2 əlavə olunur )
- Dəyərin toplanması üsulu - nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində təqdim olunan malların (işlərin, xidmətlərin) qiymətinin onların istehsalı ilə bağlı çəkilmiş faktiki xərclərin üzərinə əlavə edilən gəlir marjasının nəzarət edilməyən əməliyyatlar üzrə gəlir marjası ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir. (Misal 3 əlavə olunur )
- Rentabellilik üsulu – nəzarət olunan əməliyyatlar çərçivəsində əməliyyatın tərəfi olan şəxsin əldə etdiyi mənfəətin onun ümumi xərclərində, gəlirlərində və ya aktivlərinin ümumi dəyərində xüsusi çəkisi müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində tətbiq olunan xüsusi çəkisi ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir (Misal 4 əlavə olunur). Bu Qaydaların 8-ci hissəsində göstərilən məlumat mənbələrində müqayisə edilən əməliyyatlar aşkarlanmadıqda, bu üsul Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 1 mart tarixli 55 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda mənfəətin (gəlirin) hesablanması Qaydaları”nda nəzərdə tutulmuş şərti rentabellik norması əsas götürülməklə tətbiq edilə bilər.
- Mənfəətin bölgüsü üsulu - eyni müəssisə qrupunun üzvü olan müəssisələr arasında nəzarət olunan əməliyyatlar aparıldığı zaman həmin əməliyyatın tərəfi olan şəxslərdən hər birinin həmin əməliyyatdan əldə etdiyi mənfəətinin qrupun həmin əməliyyatlardan əldə etdiyi məcmu mənfəətdəki xüsusi çəkisi müqayisə edilə bilən nəzarət olunmayan əməliyyat çərçivəsində müəyyən edilən xüsusi çəki ilə müqayısə edilərək, transfer qiymətinin müəyyən edilməsidir (Misal 5 əlavə olunur). Bu Qaydaların 8-ci hissəsində göstərilən məlumat mənbələrində müqayisə edilən əməliyyatlar aşkarlanmadıqda, bu üsul Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 1 mart tarixli 55 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “Vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı hallarda mənfəətin (gəlirin) hesablanması Qaydaları”nda nəzərdə tutulmuş şərti rentabellik norması əsas götürülməklə tətbiq edilə bilər.
Transfer qiymətinin müəyyən edilməsi üçün mümkün olduğu bütün hallarda "Transfer qiymətlərinin müəyyən edilməsi və tətbiqi Qaydalarının" 5.1.1-ci yarımbəndində nəzərdə tutulmuş qiymətlərin müqayisəsi üsulu tətbiq edilməlidir.
Müqayisə edilə bilən əməliyyatların tapılması üçün istifadə edilən məlumat mənbələri
Transfer qiymətləri müəyyən edilərkən aşağıdakı məlumat bazalarından istifadə edilir:
- yerli və beynəlxalq birja kotirovkaları;
- gömrük orqanının apardığı xarici ticarət statistikası;
- mənbəyi bəlli olan məlumat mənbələrində yerləşdirilmiş hesabat məlumatları;
- vergi orqanın qoşulduğu ixtisaslaşmış beynəlxalq agentliklərin məlumat bazaları;
- mallara, işlərə və xidmətlərə, habelə onların yerli və beynəlxalq bazarlarda təsbit edilmiş qiymətlərinə dair mənbəyi bəlli olan digər məlumat mənbələri.
Vergi orqanları və vergi ödəyicisi tərəfindən müxtəlif malların, işlərin və ya xidmətlərin transfer qiymətlərinin müəyyənləşdirilməsi məqsədi ilə yuxarıda nəzərdə tutulan məlumat bazalarından əlavə, müxtəlif ölkələrin dövlət və özəl şirkətləri haqqında maliyyə və statistik məlumatların müqayisəli təhlil, həmin ölkələrin bazar təhlili və maliyyə sahəsində müqayisə edilə bilən əməliyyatların seçilməsi imkanı verən digər mötəbər informasiya bazalarından istifadə edilə bilər.
