İlk öncə onu qeyd edək ki, vergi uçotunda işlərin və xidmətlərin göstərilməsi zamanı gəlirdən çıxılmayan xərclərdən başqa gəlirin əldə edilməsi ilə bağlı olan bütün xərclər, həmçinin qanunla nəzərdə tutulmuş icbari ödənişlər gəlirdən çıxılan məsrəflərə aid edilir.

Qeyd: xərclər iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmalı və sənədlərlə təsdiqlənməlidir.

Sahibkarlıq fəaliyyəti yalnız əyləncə və ya sosial xarakteri daşıyan müəssisələrin xərcləri bu cür fəaliyyət çərçivəsində çəkilirsə, müvafiq olaraq əyləncə və sosial xərclər gəlirdən çıxılır.

Hüquqi şəxs tərəfindən vergiyə cəlb edilən əməliyyatlarla yanaşı, vergidən azad olunan, yaxud mənfəət vergisinə cəlb edilməyən əməliyyatlar aparıldıqda, habelə qeyri-sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı əməliyyatlar aparıldıqda, həmin əməliyyatlar üzrə gəlirlərin və xərclərin uçotu ayrılıqda aparılmalıdır. Vergi ödəyicisi tərəfindən vergiyə cəlb olunan və vergidən azad olunan, yaxud mənfəət vergisinə cəlb edilməyən, habelə qeyri-sahibkarlıq fəaliyyəti ilə bağlı əməliyyatlar üzrə çəkilən, lakin bölüşdürülməsi mümkün olmayan xərclərin gəlirdən çıxılan məbləği vergiyə cəlb edilən gəlirlərin vergi ödəyicisinin ümumi gəlirlərində xüsusi çəkisi əsasında müəyyən edilir.

Bina tikintisi fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər tərəfindən tikilən binalardan dövlətə yaşayış və qeyri-yaşayış sahələri ayrıldıqda, dövlətə ayrılan yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinə çəkilmiş məsrəflər gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilir.

AR Vergi Məcəlləsi məsrəfləri maya dəyərinə daxil edilməsinə görə iki hissəyə ayırır:

• maya dəyərinə daxil edilən xərclər
• maya dəyərinə daxil edilməyən xərclər

Vergi uçotunda məhsulun dəyərinə onun istehsalı üçün çəkilən xərclər, həmçinin vergi ödəyicisinin gəlirdən çıxmaq hüququna malik olduğu xərclər və aktivlərin dəyərini artıran digər xərclər daxil edilir.

Lakin, aktivlər kreditlər hesabına alındığı halda, kredit faizləri aktivlərin dəyərini artırmır və ümumi qaydada gəlirdən çıxılır.

AR Vergi Məcəlləsinin 109-cu maddəsində maya dəyərinə daxil edilməyən xərclər əks olunur. Bu xərclərə:

• əsas vəsaitlərin alınması və quraşdırılmasına çəkilən xərclər;
• qeyri kommersiya fəaliyyəti ilə bağlı xərclər;
• əyləncə və yemək xərcləri;
• əmək haqqı kartlarının alınmasına çəkilən xərclər istisna olmaqla, fiziki şəxsin fərdi istehlakla və ya əmək haqqının alınması ilə bağlı olan xərcləri;
• faktiki ezamiyyə xərclərinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyənləşdirdiyi normadan artıq olan hissəsi.

Məhsul(iş, xidmət) istehsalı ilə bağlı olan digər bütün xərclər məhsulun maya dəyərinə daxil edilir.

Mənfəət vergisi məqsədləri üçün xərclərin təsnifatı

Kommersiya təşkilatlarının maliyyə hesabatlarında xərc maddələri bir neçə başlıq altında təsnifləşdirilmişdir.

• satışın maya dəyəri,
• kommersiya xərcləri,
• inzibati xərclər,
• sair əməliyyat xərcləri,
• maliyyə xərcləri,
• fəaliyyətin dayandırılmasından xərclər» və
• fövqəladə xərclər

Yuxarıda maliyyə hesabatlarında qeyd edilən xərclər Vergi Məcəlləsinin tələblərinə uyğun olaraq mənfəət vergisi bəyannaməsinin "Gəlirlərin əldə edilməsi ilə bağlı xərclər" hissəsindəki göstəricilərdə öz əksini tapır.

Burada maliyyə hesabatlarında əks etdirilən xərclərin mənfəət vergisi bəyannaməsindəki xərc maddələrinə paylaşdırılmasının düzgünlüyü məsələsi ortaya çıxa bilər. Ümumiyyətlə, hazır məhsul istehsalı və satışı ilə məşğul olan hüquqi şəxsin mənfəət vergisinin bəyannaməsi tərtib edilərkən bəyannamənin "hesabat dövründə gəlirlərin əldə edilməsi ilə bağlı xərclər" hissəsində təqdim olunan xərc maddələri üzrə göstəricilərin maliyyə hesabatlarında təqdim olunan xərc maddələri üzrə göstəricilərə uyğunluğuna diqqət yetirilməlidir.

Yazı sonuncu dəfə 2020-01-02 tarixində yenilənib.