Dividentlər – müəssisənin xalis mənfəətinin səhmdarlar arasında onların müvafiq iştirak paylarına uyğun olaraq bölüşdürülmüş məbləğləridir.

Elan edilmiş dividendlər 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq Mənfəət və zərər haqqında hesabatda göstərilməməli, lakin Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda qeyd edilməlidir.

AR Mülki Məcəlləsinin 90-1 və 106-3 maddələrindən göründüyü kimi əgər məhdud məsuliyyətli cəmiyyətin və ya səhmdar cəmiyyətinin xalis aktivlərinin dəyəri onun nizamnamə kapitalının miqdarından azdırsa və ya dividendlərin ödənilməsi nəticəsində az olacaqsa, cəmiyyət dividendləri elan edə və ödəyə bilməz.

344 №li "Elan edilmiş dividendlər" hesabında mühasibat uçotu subyekti tərəfindən hesabat dövrü və ya keçmiş illlər ərzində əldə edilmiş xalis mənfəətdən elan edilmiş dividendlər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Bu zaman 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının debeti və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlər təsisçilər üzrə kreditor borclara aid edildikdə 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlər üzrə səhv hesablanılmış məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

534 №li "Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları" hesabında mühasibat uçotu subyektinin elan olunmuş, lakin hələ ödənilməmiş dividendlər üzrə təsisçilərə olan kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirilir. Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları yarandıqda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Elan edilmiş dividendlərdən tutulan ödəmə mənbəyindən vergiyə görə 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 521 №li hesabın müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları üzrə səhv hesablanılmış məbləğlər 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində, eyni zamanda 344 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 341, 343 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları ödənildikdə 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debeti və 221, 223, 224, 225 №li hesabların müvafiq subhesablarının krediti üzrə mühasibat yazılışı verilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların üçüncü şəxs tərəfindən ödənilməsi 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 171, 172, 173, 174, 175, 176, 177, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 243, 244, 538, 545 №li hesabların müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcların bağışlanması və ya iddia müddətinin keçməsi ilə əlaqədar qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada silinməsi 534 №li hesabın müvafiq subhesablarının debetində və 611 №li hesabın müvafiq subhesablarının kreditində əks etdirilir.

Vergi uçotu

AR Vergi Məcəlləsinə əsasən divident gəlirləri qeyri-sahibkarlıq fəaliyyətindən gəlir növünə aid edilir.

Ödəmə mənbəyində dividenddən vergi tutulması

Rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.

Dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulmuşdursa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur.

Həmin gəlir yenidən dividend şəklində təsisçilərə (payçılara) verilən zaman vergiyə cəlb olunmur.

Qeyd etmək lazımdır ki, neft-qaz ehtiyatlarının kəşfiyyatı, işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü, ixrac boru kəmərləri haqqında və bu qəbildən olan digər sazişlər üzrə mənfəətin bölüşdürülməsi, habelə AR Prezidenti tərəfindən müəyyən edilmiş hallarda hüquqi şəxsin tam mülkiyyətində olan törəmə müəssisələrin xalis mənfəətinin həmin hüquqi şəxsin mərkəzləşdirilmiş fondunda cəmləşdirilməsi üzrə köçürmələr və bu şəxsin həmin gəliri vergiyə cəlb olunmur.

Cəmiyyətin fəaliyyəti zamanı əldə edilmiş aktivlərin, o cümlədən pul vəsaitlərinin (təsisçiyə borcların verilməsi və ya alınmış borcların əvəzinin qaytarılması istisna olmaqla) təsərrüfat fəaliyyətinin məqsədlərindən kənar digər məqsədlər üçün təsisçiyə verilməsi, habelə təsisçinin digər şəxslərə olan borclarının əvəzinin ödənilməsi vergitutma məqsədləri üçün dividend ödəmələrinə bərabər hesab edilir və bu zaman 10 faiz dərəcə ilə ödəmə mənbəyində vergi tutulur.

Bundan başqa, AR Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-1 və 106.10 maddələrinə əsasən AR Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən olunmuş qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200 000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan fiziki və hüquqi şəxslərin dividend gəlirləri vergidən azaddır.

Beləliklə, dividendin ödənilməsi, ondan verginin tutulması, bəyan edilməsi və ödənilməsi üzrə öhdəliklər hüquqi şəxsin üzərinə qoyulur. Bu səbəbdən də hüquqi şəxs tərəfindən ödənilən dividendin 10 faizini tutmalı, vergi tutulan rübdən sonrakı ayın 20-dən gec olmayaraq "Ödəmə mənbəyində tutulan vergi bəyannaməsi" ilə bəyan etməli və tutulmuş vergini həmin müddətdə dövlət büdcəsinə köçürməlidir.

Qeyri-rezidentin gəlirindən ödəmə mənbəyində vergi tutulması

Qeyri-rezident hüquqi şəxslərin daimi nümayəndəliklə bağlı olmayan, lakin Azərbaycan mənbəyindən əldə edilən ümumi gəlirindən (ƏDV və aksizlər çıxılmaqla) ödəmə mənbəyində aşağıdakı dərəcələrlə vergi tutulur:

• rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən -10%;

2016-cı il fevralın 1-dən etibarən 7 (yeddi) il müddətində emitent tərəfindən investisiya qiymətli kağızları üzrə ödənilən dividend fiziki şəxslərin gəlir vergisindən azaddır. Güzəşt hüququ qanunun qüvvəyə mindiyi tarixdən etibarən verilir və bu da həmin güzəştin 01.02.2016-cı il tarixdən etibarən yaranan xalis mənfəətdən ödənilən dividendlərə şamil olunduğuna dəlalət edir.

AR Mülki Məcəllənin 997-ci maddəsinə əsasən investisiya qiymətli kağızlara istiqrazlar və səhmlər aid edilir.

Lakin, verilən dividend investisiya qiymətli kağızları üzrə deyilsə, cəmiyyətin fiziki şəxs səhmdarlarına dividend olaraq elan edilməsinə və ödənilməsinə isə güzəşt hüququ tətbiq olunmadan dividendin ümümi məbləğindən 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulmalıdır.

Yazı sonuncu dəfə 2019-07-24 tarixində yenilənib.