Sair fəaliyyətdən gəlir və xərclərə müəssisənin adi fəaliyyəti ilə bağlı olmayan gəlir və xərclər aiddir.

Sair əməliyyat gəlirlərinin uçotu Hesablar Planının 61-ci maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin əməliyyat fəaliyyəti zamanı torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər uzunmüddətli aktivlərinin satışından, yenidən qiymətləndirilmədən, aktivlərin əvəzsiz olaraq əldə edilməsindən, cərimələr və digər oxşar ödənişlərin alınmasından, ümidsiz borcların, silinmiş ehtiyatların bərpasından, keçmiş illər və məzənnə fərgləri üzrə yaranmış gəlirlərinin hərəkəti barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 611 №li "Sair əməliyyat gəlirləri" hesabı açılır.

611 №li "Sair əməliyyat gəlirləri" hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:

• 611-1 №li "Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin satışından gəlirlər";
• 611-2 №li "Yenidən qiymətləndirilmədən gəlirlər";
• 611-3 №li "Əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər";
• 611-4 №li "Cərimələr və digər oxşar ödənişlər";
• 611-5 №li "Keçmiş illər üzrə gəlirlər";
• 611-6 №li "Ümidsiz borcların bərpası";
• 611-7 №li "Silinmiş ehtiyatların bərpası";
• 611-8 №li "Məzənnə fərqləri üzrə gəlirlər";
• 611-9 №li "Aktivlərin qiymətdən düşməsi, itirilməsi və ya qaytarılmasından imtina olunması hallarında üçüncü tərəfdən gözlənilən kompensasiya";
• 611-10 №li "Digər əməliyyat gəlirləri".

Sair əməliyyat xərclərinin uçotu Hesablar Planının 73-cü maddəsində əks etdirilir. Bu maddədə mühasibat uçotu subyektinin torpaq, tikili, avadanlıqlarının və digər uzunmüddətli aktivlərinin satışından xərclər, yenidən qiymətləndirilmədən xərclər, qiymətdən düşmə üzrə xərclər, cərimələr və digər oxşar ödənişlər, keçmiş illər üzrə xərclər, şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər, aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər, məzənnə xərcləri və əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bu maddə üzrə 731 №li "Sair əməliyyat xərcləri" hesabı açılır.

731 №li "Sair əməliyyat xərcləri" hesabı üzrə aşağıdakı subhesablar açılır:

• 731-1 №li "Torpaq, tikili, avadanlıqların və digər uzunmüddətli aktivlərin xaricolması üzrə xərclər";
• 731-2 №li "Yenidən qiymətləndirilmədən xərclər";
• 731-3 №li "Qiymətdən düşmə üzrə xərclər";
• 731-4 №li "Cərimələr və digər oxşar ödənişlər";
• 731-5 №li "Keçmiş illər üzrə xərclər";
• 731-6 №li "Şübhəli və ümidsiz borclar üzrə xərclər";
• 731-7 №li "Aktivlərin dəyərinin azalması üzrə düzəlişlər";
• 731-8 №li "Məzənnə xərcləri";
• 731-9 №li "Əvəzsiz olaraq verilmiş aktivlər";
• 731-10 №li "Digər əməliyyat xərcləri".

Diqqət etmək lazımdır ki, bəzi gəlir və ya xərc növləri (misal üçün, icarədən olan gəlirlər) adi fəaliyyətdən gəlir kimi tanına bilər. Bu cür gəlirlərin adi fəaliyyətdən gəlir kimi tanınması bu fəaliyyətin müəssisə üçün adi olub-olmamasından asılıdır.

Vergi uçotu

Vergi uçotunda mal və xidmət (iş) istehsalı və satışı ilə bilavasitə bağlı olmayan əməliyyatan götürülən digər gəlirlər satışdankənar gəlir kimi müəyyən edilir.

Sair əməliyyat gəlirləri və xərclərini təsdiq edən sənədlər.

Bu sənədlər müəssisədə nadir hallarda baş verən əməliyyatlar nəticəsində əldə edilir. Məsələn, bura maddi formada əvəzsiz alınmış maddi aktivlərə görə qarşı tərəfin (yardım verənin) verdiyi qaimə-faktura və ya təhvil-qəbul aktı, kreditor borcun bağışlanmasını təsdiq edən qarşı tərəfin təqdim etdiyi hər hansı sənəd (məktub, razılaşma, akt, protokol), yenidənqiymətləndirmə nəticəsinə yaranan artmaları əks etdirən qiymətləndirmə hesabatları, maddi formada əvəzsiz verilən maddi aktivlərə görə qarşı tərəfə (yardım qəbul edənə) təqdim edilən qaimə-faktura, debitor borcu olana (alıcıya, sifarişçiyə) onun borcunun bağışlanmasını təsdiq edən qarşı tərəfə təqdim edilən hər hansı sənəd (məktub, razılaşma, akt, protokol) və ya həmin borcun şübhəli borclar kimi qiymətləndirilməsinə əsas olan hər hansı sənəd (məhkəmə qərarları və sair), yenidənqiymətləndirmə nəticəsinə yaranan azalmaları əks etdirən qiymətləndirmə hesabatları, fövqəladə halların baş verməsi nəticəsində yaranan maddi itkiləri təsdiq edən sənədlər (daxili aktlar, dövlət orqanlarının təqdim etdiyi aktlar), yayındırılmış vergilərin, sosial sığorta haqlarının və digər məcburi dövlət ödənişlərinin, maliyyə sanksiyalarının və cərimələrin tətbiqini təsdiq edən dövlət orqanlarının rəsmi protokolları və ya qərarları aid etmək olar.

Yazı sonuncu dəfə 2019-12-28 tarixində yenilənib.